Het neuro-universum

De populariteit van onze hersenen

Sinds kort kunnen we in de hersenen van een levend, actief en volop functionerend brein kijken. Alsof het een aquarium is waar gedachten in rondzwemmen. Kennis die eeuwenlang gissend en zoekend beetje-bij-beetje verworven moest worden, overspoelt ons vandaag met een kracht die tsunamische vormen begint aan te nemen.

Dick Swaab’s ‘Wij zijn ons brein’ bleek een bestseller die door zijn succes de leesfunctie bijna overstijgt. Het dient in ieder geval in uw boekenkast te staan. En staat bij sommigen inmiddels tussen boeken die daar polemische repliek op geven. ‘Wij zijn toch geen brein?’ en vergelijkbare titels.

Victor Lamme legt ons wetenschappelijk onderbouwd en zeer overtuigend uit dat vrije wil een menselijk bedenksel is. De grijze bloemkool onder ons schedeldak is niet meer dan de woordvoerder van ons diepste ik. Voortdurend in de weer om het nieuws van beneden op sociaal verantwoorde wijze over het voetlicht te brengen. Een te wantrouwen babbelbox, in zijn woorden.

Wie op TED.com de zoekterm ‘Brain’ intypt ontvangt bijna 3.000 hits in return. Voldoende om 20 werkweken lang, 8 uur per dag, onafgebroken kennis te nemen van interessante, boeiende en worth-spreading ideas aangaande het functioneren van ons brein. En op tv is Mindf*ck de nieuwe Hans Kazan en waarschuwen actualiteitenrubrieken ons voor de manipulaties van een nieuw en dus te vrezen soort reclamejongens: neu-ro-mar-ke-teers! Huuu…

Welkom in het neuro-universum

Ik liep daar, misschien wel net als u, enkele jaren geleden onbevangen naar binnen. En ging vanaf dat moment de mensen om mij heen en alles wat zij bedenken en doen met geheel andere ogen aanschouwen. Terugkijkend realiseer ik me dat het mijn denken op tal van gebieden, de professionele niet in het minst, ingrijpend heeft veranderd. Niet dat opeens alles totaal anders is, maar er is een mooie en nuttige diepte in mijn waarneming gekomen. Het helpt me om samenhang te zien waar ik voorheen niet bij stilstond, om meer begrip op te brengen voor de complexiteit van processen zodra die door mensen bevolkt zijn en om resultaten beter in te schatten.

To infinity and beyond

Overstelpt door actualiteit lijkt het wel alsof het er nooit was, dat neuro-universum. Maar niets is minder waar. Lang voor het begin van onze christelijke jaartelling viel het al op dat een beschadiging aan het hoofd (die bij het bouwen van piramides snel is opgelopen) kan leiden tot het uitvallen van functies. Zoals horen of spreken. Langzamer dan we nu kunnen begrijpen, drong het besef door dat zoiets als vallende ziekte geen straf van God was. Maar het gevolg van het disfunctioneren van je hersenen. De strijd tussen geloven en weten verliep in het voordeel van die laatste en gevoed door observaties, hypotheses en onderzoek groeide de kennis over de Grote Regelcentrale in ons hoofd. En daarmee het mysterie van ons ik. Want wat we ook waarnemen in het levende brein, we lezen geen gedachten, herinneringen of gevoelens. We staan nog maar in de vertrekhal.

Reis mee en raak – net als ik – onomkeerbaar gefascineerd
Ik had het voorrecht intensief betrokken te zijn bij de productie van Het brein; van farao tot fMRI. Een plezierig lezende, boeiende en daarbij ook nog 100% wetenschappelijk onderbouwde ontdekkingsreis naar de wonderlijke klont neuronen in ons hoofd die wij ‘hersenen’ noemen. Een rijk geïllustreerd boek dat naar mijn idee op geen enkele boekenplank naast al die andere mag ontbreken. Een meer dan 400 pagina’s groot idea worth spreading voor ieder die inziet dat we leven in een prachtig, uitdagend en nog eindeloos te exploreren neuro-universum.

Jos van der Zwaal

Referentie(s)
Brunia, K., (2015) Het Brein van farao tot fMRI, Eburon Academic Publishers