Bas Haring verzorgt bij EURIB college over wetenschappelijk denken
De laatste collegedag voor de zomer van het EURIB Masterprogramma stond in het teken van wetenschappelijk denken. Wat is wetenschap nu precies? En wat voor nut heeft wetenschappelijk denken in je eigen beroepspraktijk? Wetenschapsfilosoof Bas Haring nam onlangs EURIB-studenten mee op een toegankelijke en ‘luchtige’ ontdekkingsreis. Aan de hand van diverse filmpjes, voorbeelden en anekdotes gaf hij de deelnemers aan het masterprogramma meer inzicht.
Wetenschap volgens Bas Haring
Volgens Bas Haring moet een gedegen wetenschappelijk onderzoek falsificeerbaar zijn. Met andere woorden, met je conclusie moet je iemand kunnen uitnodigen om jouw ongelijk te bewijzen. Als voorbeeld noemde hij Freud, die zodanig zijn uitspraken formuleerde dat ze altijd wel waar waren. Niet echt wetenschappelijk dus! Aan de andere kant omschrijft hij dat iets te onderzoeken moet zijn. Momenteel staat bijvoorbeeld de zwaartekracht ter discussie. Is het echt zo dat iets door zwaartekracht naar beneden valt? Dit is een groot en complex vraagstuk om te ontleden en te onderzoeken. Voor een gedegen onderzoek moet je dingen specificeren en afbakenen. In wetenschappelijk onderzoek worden grote problemen daarom vaak in ‘deelproblemen’ onderzocht, waardoor het onderzoekbaar wordt.
Onderzoek uit interesse
Veel wetenschappelijk onderzoek komt voort uit een eigen interesse of frustratie. Zo is bij Dan Ariely zijn interesse in het irrationele denken van de mens gewekt in de tijd dat hij zelf met ernstige brandwonden in het ziekenhuis lag. De zusters trokken de verbanden steeds snel van zijn brandwonden af bij het verschonen. Maar veel brandwondenslachtoffers geven juist de voorkeur aan het voorzichtig en zachtjes verwijderen van de verbanden. Waarom deden ze het dan toch op deze manier? De verpleegster dachten dat dit de beste manier was (‘conventional wisdom’). Dan Ariely bewees later in onderzoek dat mensen veel beter tegen een lagere pijn over een iets langere periode kunnen dan een hoog pijnniveau in een korte periode (zie hier) . Zodoende heeft Dan Ariely zich gestort op irrationeel gedrag.
Bas Haring heeft ook aandacht besteed aan de vraag hoe je met analysemethoden tot resultaten komt. In een videofragment uit ‘On being a scientist’ moet een studente voor haar onderzoek uit een groot aantal analysemethoden er vier uitkiezen. Toen de studente vroeg hoe ze deze selectie moest maken, adviseerde hij haar de vier methoden met de meest voor haar gunstige resultaten te kiezen. Dit is echter een proces dat niet bepaald wetenschappelijk verantwoord is. Je kunt namelijk niet zomaar voor een analysemethode kiezen, en een andere methode negeren, omdat de resultaten wenselijker zijn!
Als illustratie hiervan gaf Bas Haring een onderzoek naar bloedverdunners, waar op zijn zachts gezegd nogal slordig mee is omgegaan. Dit heeft ertoe geleid dat het medicijn na bepaalde ingrepen als ‘standaardbehandeling’ werd voorgeschreven. Het directe gevolg was echter dat er ruim 100.000 mensen door zijn overleden… Onnodige slachtoffers die zijn gevallen door een slordige onderzoeksopzet.
Het effect van grote corporaties
Ook het effect van grote corporaties op onderzoek kwam op deze collegedag aan bod. Zo wordt er in de film ‘On being a scientist’ gesproken over het bekende glas wijn per dag, dat gezond zou zijn. Maar er wordt wel een kritische noot aan toegevoegd; deze resultaten komen nl. voornamelijk voort uit onderzoeken die gefinancierd zijn door de wijnindustrie. Ook is een voorbeeld aangehaald over donaties aan goede doelen, die naar wetenschappelijk onderzoek gaan. Omdat er zo veel bedrijven gebaat zijn bij het in stand houden van levensbedreigende ziektes zoals kanker, zijn hier veel kritische geluiden over te horen. Zo wordt weleens verondersteld dat, doordat hier zoveel geld mee te verdienen is, men nooit echt op zoek is naar een effectief en goedkoop geneesmiddel.
Ondanks de verschillende fasen waarin de studenten momenteel verkeren met de scripties, hebben zij veel waardevolle inzichten opgedaan tijdens deze collegedag. Hierdoor kunnen zij hun scriptie ongetwijfeld naar een hoger niveau tillen. Het college van Bas Haring is beoordeeld met maar liefst een 9,4!