Gezond eten of lekker eten?
Natuurlijk kan gezond eten erg lekker zijn. Toch hoor je bijna nooit iemand over een plotseling opkomende trek in worteltjes. Over chocolade daarentegen hoor je dat geregeld. Ondanks dat veel mensen zich vaak voornemen om gezonder te eten, laten zij zich net iets te vaak verleiden door iets lekkers dat toch niet zo gezond is. Hoe komt dat toch, en – belangrijker nog – is er iets aan te doen?
Conflicterende doelen
Vaak sluit de keuze voor de ene optie de andere uit. Als je ervoor kiest om een toetje te eten, sluit je automatisch de gezondere keuze (geen toetje) uit. Het conflict tussen gezond eten en lekker eten is wijdverspreid. Het heeft de onderzoekers Carlson, Meloy en Miller aangezet tot een onderzoek naar hoe consumenten omgaan met dergelijke conflicten. Op basis van eerder onderzoek onderscheiden zij twee mogelijke manieren waarop consumenten met conflicterende doelen ten aanzien van eten (lekker versus gezond) kunnen omgaan.
Goal shielding vs. goal escalation
De eerste mogelijkheid om met conflicterende doelen om te gaan is goal shielding (bescherming van het doel). Dit idee is afgeleid van het gegeven dat we informatie die in conflict is met een doel dat we willen bereiken, verdringen. Zodra we eenmaal een doel voor ogen hebben (lekker eten of juist gezond eten), sluiten we ons af voor zaken die het bereiken van ons doel kunnen belemmeren. Dit doen we net zo lang totdat het doel is bereikt. Bij de keuze voor het eten van een toetje klinkt dan bijvoorbeeld een stemmetje in je achterhoofd. Dit vertelt je steeds minder luid dat het onverstandig is om een toetje te eten.
De tweede manier waarop consumenten met conflicterende doelen kunnen omgaan, is goal escalation (escalatie van het doel). Het opzij gezette doel raakt hierbij juist steeds meer geactiveerd. Dit gebeurt op dezelfde manier als het proberen te onderdrukken van gedachten. Denk aan het experiment waarbij je niet aan een roze olifant moet denken. Het resultaat is dat je dan juist aan niets anders dan een roze olifant kunt denken. De gedachte aan een lekker toetje laat zich hier dus niet wegduwen, maar wordt steeds sterker, totdat je eraan toegeeft.
Goal escalation overheerst
Relevante vraag is welke strategie consumenten gebruiken bij conflicterende doelen: goal shielding of goal escalation. De onderzoekers hebben vier experimenten uitgevoerd waar steeds hetzelfde effect uit naar voren kwam, namelijk dat van goal escalation. Wanneer je een doel dat feitelijk de voorkeur heeft (het kopen van een gezonde salade), opzij zet om een tegengesteld doel na te streven (een lekkere hamburger bestellen), escaleert de activatie van het opzij gezette doel. De kans is dan groot dat je toch gaat voor het doel dat feitelijk de voorkeur heeft (i.e. de gezonde salade). Er is in de vier experimenten weinig bewijs gevonden voor goal shielding.
De onderzoekers beschrijven tevens de implicaties voor consumenten die graag gezonder willen eten. Het lijkt net alsof er geen ontsnappen is aan de gedachte aan een hamburger, maar dat is niet zo. Om te voorkomen dat consumenten toch weer verleid worden tot het eten van iets ongezonds, zouden ze moeten vermijden om het zelfs in overweging te nemen. Zo is het makkelijker om in een restaurant na de hoofdmaaltijd niet om het dessertmenu te vragen, dan er wel op te kijken en dan alsnog te beslissen om geen toetje te eten. Thuis is het handig om al het lekkers in de kast te vervangen door gezonde snacks die het doel om gezond te eten activeren. Dus gewoon niets lekkers in huis halen zodat je niet in de verleiding komt. Dat is in het licht van dit onderzoek een erg effectieve strategie.
Referentie(s)
Carlson, K.A., Meloy, M.G., Miller, E.G. (2013), Goal reversion in consumer choice. Journal of Consumer Research, vol.39, no.5, p.918-930.