Voor merken is het gewenst om een sterke band met klanten na te streven. Sterk betrokken klanten zijn trouw aan het merk, bevelen het merk eerder aan en zullen minder snel brand-switching gedrag vertonen. Toch is het vreemd dat er nooit onderzoek is gedaan naar wat er gebeurt als dergelijke klanten zo’n merk de rug toekeren. De haat kan dan wel eens vele malen sterker zijn dan bij merken met meer oppervlakkige relaties. Of zoals een consument over een automerk schrijft: ‘I used to love it, but I came to hate it really fast’.

Jaloezie kan van grote invloed zijn op het koopgedrag van consumenten. Onderzoekers halen het voorbeeld van een collega aan die een iPhone wilde kopen. Zij stelde deze beslissing echter steeds uit vanwege de prijs. Toen een vriend van haar er een had aangeschaft, kocht ze een dag later er zelf ook een. Toen jaloezie om de hoek kwam kijken, bleek de hoge prijs blijkbaar geen reden meer om zelf geen iPhone te kopen.

Uit een onderzoek onder Amerikaanse studenten blijkt dat we het moeilijk vinden om van bekende merken het juiste land van herkomst te noemen. Zo dacht 54% dat Nokia uit Japan komt, 61% dat LEGO een Amerikaans merk is en 56% dat Heineken van oorsprong Duits is. Uit vervolgonderzoek blijkt dat deze misclassificatie soms positieve en soms negatieve effecten oproept. De kracht van het merk blijkt daarin een cruciale rol te spelen.

Het lijkt er op dat door de mondialisering en het groter worden van Europa, consumenten meer waarde zijn gaan hechten aan de identiteit van hun eigen land. Ook in merkvoorkeur komt dit tot uitdrukking. Mensen die zich sterk met Nederland identificeren, zullen eerder Hollandse producten kopen. In de literatuur staat dit bekend als consumer ethnocentrism. Maar wat als iemand zich niet met het land identificeert waar hij/ zij woont? Onderzoek naar consumer dis-identification geeft inzicht in het aankoopgedrag van deze consumenten.

60% tot 70% van de supermarktaankopen wordt op de winkelvloer beslist. Daarom wordt er veel geld uitgegeven aan in-store marketing, zoals displays en promoties. Maar ook zogenoemde ‘pre-shopping’ factoren zijn van invloed op impulsaankopen. Onderzoek naar deze factoren staat echter nog in de kinderschoenen. Onderzoek toont aan dat met name de doelgerichtheid waarmee men naar de winkel gaat van invloed is op de hoeveelheid impulsaankopen.

Consumenten willen altijd het gevoel hebben dat ze iets te kiezen hebben; ook bij merken. Dit gevoel heeft invloed op hun winkelkeuze, hun productkeuze en het aantal producten dat ze kopen. De onderzoekers Puligadda en Ross Jr. tonen aan dat het hierbij niet zozeer gaat om het daadwerkelijk aangeboden aantal productmerken, maar om de perceptie er van.

Brand loyalty is voor veel aanbieders dé indicator voor het succes van een merk. In de meeste markten en bij de meeste ‘sterke merken’ zal de mate van merktrouw niet sterk fluctueren. Tenzij… er sprake is van een radicale marktverstoring. De introductie van de iPhone en de recalls van Toyota begin 2010 zijn daar voorbeelden van. Het is de vraag of ons huidige begrip over merktrouw in dergelijke situaties nog houvast biedt.

Ap Dijksterhuis stelde in zijn boek ‘Het slimme onbewuste’ dat gedrag niet altijd uit een beredeneerde actie voorkomt. Sterker nog: soms vertonen we een bepaald gedrag en denken we er vervolgens pas over na. Rationeel ingestelde mensen weigeren dit te geloven, maar dat veel gedrag onbewust wordt geïnitieerd, is ook met behulp van fMRI-scanning aangetoond. Bij consumenten kan de attitude ook na het gedrag komen… zelfs bij het eten van sprinkhanen.

Veel marketeers ‘doen er een moord voor’ om een product of merk te voeren dat emotie oproept. Toch is het de vraag of zo’n emotie altijd een positief effect heeft op de aankoopbeslissing. Onderzoek laat zien dat afhankelijk van hoe een consument zich voelt, emotioneel geladen producten en merken verschillende reacties kunnen oproepen.

Groene producten liggen steeds beter in de markt. Onderzoek toont opmerkelijk genoeg aan dat de aankoop van groene producten vaak is ingegeven vanuit een streven naar status. Sommige consumenten worden graag als onbaatzuchtig gezien en groene producten kunnen deze levenswijze goed over het voetlicht brengen. Door een groen product te kopen, ontzeggen mensen zich dus luxe en comfort, maar alleen als anderen het kunnen zien.

Kapferer constateerde in zijn boek ‘Het merk opnieuw uitgevonden’ al dat lokale merken soms zeer sterke posities kunnen opbouwen. Een Frans succesverhaal is Reflets de France, een merk met een A-status waaronder allerlei regionale voedselproducten worden verkocht. Aan de andere kant van het spectrum bevinden zich mondiale merken zoals Coca-Cola, Dove en McDonald’s. Relevante vraag in dit spanningsveld is welke consument zich door welk type merk (lokaal of mondiaal) voelt aangesproken.

Ons koopgedrag wordt sterk bepaald door de emotie die we op dat moment ervaren. In een ‘goede bui’ lijken producten vaak mooier dan ze zijn en maken we andere afwegingen in ons koopgedrag. Door een roze bril ziet alles er nou eenmaal mooier uit. Onderzoek toont aan dat verschillende positieve emoties tot andere aankopen leiden. Trotse consumenten kopen bijvoorbeeld geheel andere producten dan consumenten met een voldaan gevoel.

Internet biedt consumenten alom de mogelijkheid om bedrijven feedback te geven. Veel websites bieden de mogelijkheid klachten in te dienen, maar ook zijn er door consumenten zelf opgezette ‘anti-corporate websites’ zoals Starbucked.com. Online klagers vertonen na hun klacht vaak vermijdingsgedrag en sommigen houden er zelfs heuse wraakgevoelens ten aanzien van een bedrijf op na. Onderzoek laat zien dat klanten die aanvankelijk een sterke band met de organisatie ervoeren, het langst wraakgevoelens koesteren…

Sommige consumenten zijn erg materialistisch ingesteld. Volgens een theorie is dit te verklaren doordat deze mensen een ‘existentiële onzekerheid’ ervaren. Ofwel: ze weten niet waarom ze op aarde zijn en proberen dit gemis aan zekerheid op te vullen met overmatige consumptie van merkproducten. Drie onderzoekers hebben nu op deze lijn doorredenerend vastgesteld dat mensen met een hogere doodsangst, significant meer waarde hechten aan merken…

Als consument maken we zelf wel uit wat we wel en niet kopen. Dat denken we ten minste. Uit onderzoek blijkt dat we niet zo vrij zijn in het maken van keuzes als we zelf denken. De keuzes die we maken om onszelf bijvoorbeeld te beheersen of verwennen hangen af van de manier waarop de verschillende keuzes worden gepresenteerd. Vrije wil lijkt dan opeens niet meer zo vrij…

Op diverse manieren kan onderzoek worden gedaan naar het winkelgedrag van consumenten. Vaak gaan de methodieken echter voorbij aan daadwerkelijk gedrag en wordt alleen naar percepties gevraagd. Onderzoekers kunnen met behulp van een RFID-chip een directe koppeling leggen tussen de route die een consument in de winkel volgt en het daadwerkelijk aankoopgedrag.

Het keuzegedrag van consumenten wordt vaak beïnvloed door mensen uit iemands directe omgeving. Onderzoek van de University of Indiana toont aan dat een negatieve mening van een bekende – over iets of iemand – meer effect heeft dan een positieve mening. Met sociale netwerken zoals Facebook en MySpace zal een dergelijke invloed alleen maar groter worden.

Sommige consumenten nemen heel gemakkelijk beslissingen, terwijl anderen uitvoerig wikken en wegen voordat ze een keuze maken. Uit onderzoek blijkt dat consumenten die wikken en wegen het zichzelf vaak onnodig moeilijk maken. Zo stellen zij vaker aankoopbeslissingen uit en ze zijn minder vaak tevreden met een gemaakte keuze.

Winkeliers proberen in hun winkel doorgaans duidelijkheid te scheppen voor de consument. Denk aan vaste prijzen en herkenbare schappen. Onderzoek toont aan dat ‘verwarring oproepende verkooptechnieken’ echter ook effectief kunnen zijn. Als een retailer bijvoorbeeld de verkoopomgeving verandert en deze vervolgens na een korte periode weer naar de oude staat terugbrengt, is het zeer goed mogelijk dat de verkopen hierdoor toenemen.

Vetarme producten zijn gezonder dan normale producten. Hoewel… dat is alleen het geval als je het eetgedrag van consumenten niet in ogenschouw neemt. Onderzoek toont aan dat mensen die vetarme producten kopen, hier meer van eten dan consumenten die normale producten kopen. Uiteindelijk krijgen consumenten die vetarme producten kopen daardoor meer calorieën binnen. Soms zelfs zoveel meer, dat een vetarm dieet averechts werkt.